کشتی ها

۱- کشتی های حامل کالاهای عمومی (جنرال کارگو)

کشتی کالای عمومی، چند منظوره یا General Cargo برای بارگیری و انبار کردن طیف وسیعی از کالاها در اشکال مختلف از قبیل بشکه، عدل و پالت طراحی و ساخته شده اند. کالاها ممکن است محصولات جنگلی، ماشین آلات سنگین یا صنعتی ، خودرو، کالاهای کیسه ای، مواد غذایی و کانتینر را شامل شوند. این قبیل کالاها را در انبارهای عمومی قرار می دهند که مخصوص کالای خاصی نیستند.
کشتی های کالای عمومی معمولاً مجهز به جرثقیلهایی هستند که می توانند هر نوع کالایی را تخلیه و یا بارگیری کنند. دریچه انبار یا خن این نوع کشتی ها معمولاً آن قدر قوی و محکم اند که بتوانند مقدار زیادی از بار را بر روی خود تحمل کنند. نقش کشتی های جنرال کارگو با ورود شناورهای فله بر رو به افول گذاشت، اما با پیدایش کشتی های کانتینری تنزل جایگاه و نقش آن ها شتاب بیشتری یافت. کشتی های جنرال کارگو گرچه همچنان از نظر تعداد بیشترین تعداد شناورهای کالابر را در ناوگان جهانی شناورهای بازرگانی تشکیل می دهند، اما از نظر سایز به ندرت ظرفیتی بیش از ۵۰۰۰۰ dwt دارند و معمولاً کوچک تر از شناورهای تخصصی هستند که در حال جایگزین شدن آن ها هستند.

۲- کشتی های فله بر خشک:

امروزه کشتی های فله بر یک سوم ناوگان تجاری کشتی های جهان را تشکیل می‌دهند. کشتی فله بر نوعی کشتی تجاری است که برای حمل محموله هایی فله استفاده می شود. کالا یا بار فله ای معمولا به کالای بدون بسته بندی و کاملا باز گفته می شود که می تواند با استفاده از تجهیزات ویژه مانند پمپ ها، تسمه های نقاله، مکنده ها به آسانی و سریع در کشتی های فله بر بارگیری، صفافی (چیدمان) شود و یا از آنها تخلیه شود. کالاهای نظیر ذغال سنگ، سنگ آهن، سنگ های معدنی، کاکائو، گندم، جو و سایر غلات، کود شیمیایی، خوراک دام، آهن قراضه و سایر محموله های خشک طراحی شده است.
عرشه این نوع کشتی مسطح است و در سرتاسر آن درب های ضد آب دیده می شود که محموله را در مقابل نشت آب حفاظت می کند. برخی از انواع این کشتی دارای جرثقیل های عرشه ای نیز هستند. اندازه این کشتی ها بر حسب نوع محموله و منطقه ای که از آنها استفاده می شود متفاوت است. ظرفیت آنها از ۱۰۰۰۰ تن تا ۳۶۴۰۰۰ تن متغیر است.
ویژگی بارز حمل و نقل کالای فله، هزینه بسیار پایینی است که از طریق اقتصاد مقیاس حاصل می شود. به علت ویژگی های فیزیکی کالای فله، کشتی های فله بر می توانند خیلی بزرگ ساخته شوند. منظور از ساخت اینگونه کشتی ها جلوگیری از هزینه های زیاد مربوط به انجام خدمات بندری و بسته بندی کالاها و همچنین استفاده از فضای بیشتر داخلی کشتی می باشد.
کشتی های حمل کالای فله خشک به لحاظ ظرفیت بارگیری به ۴ دسته زیر تقسیم می شوند:
الف) کشتی های (HANDY SIZE) با ظرفیت بارگیری ۱۰۰۰۰ تا ۳۵۰۰۰ تن
ب) کشتی های (HANDY MAX) با ظرفیت بارگیری ۳۵۰۰۰ تا ۵۰۰۰۰ تن
ج) کشتی های (PANAMAX) دارای ظرفیت بارگیری حداکثر تناژ تعریف شده می باشند، زیرا سایز این کشتی ها عبارت است ازحداکثر اندازه ای که قادر است از کانال پاناما عبور نماید.
د) کشتی های (CAPE SIZE) این کشتی ها، به دلیل بزرگی بیش ازحد، قادر به عبور از کانال پاناما نبوده و برای گذر از اقیانوس اطلس به اقیانوس آرام مجبور هستند از دماغه هورن در جنوب کشور شیلی عبور کنند؛ کالای غالبی که این کشتی ها حمل می نمایند ذغال سنگ یا سنگ آهن می باشد.
کشتی‌های حمل کالای فله خشک به لحاظ ساختمان و موارد استفاده به دو گروه تقسیم می شوند:
• الف) کشتى هاى فله بر مخصوص (Special Bulk Carrier)
طراحی این نوع کشتی ها به نحوی است که تنها می توانند یک یا دو نوع محموله را حمل نمایند؛ مانند کشتی های ویژه حمل شکر یا گندم یا سنگ های معدنی.این نوع کشتیها در اشکال مختلف مطابق سلیقه ی کشورهای مختلف ساخته شده اند. اکثر آنها دارای یک نقص مشترک هستند، این گونه کشتی ها پس از تخلیه ی بار هنگام برگشت با وجود انبار های خالی در حفظ تعادل خود دچار مشکل می باشند.
• ب) کشتی های فله بر oil, bulk, ore, ship
این نوع کشتی هادر ظرفیت های متفاوتی تا ۲۵۰۰۰۰ تن ساخته شدند و مشخصات ظاهری آنها ترکیبیست از شکل کشتی های فله بر با لوله های متعدد نفت و هواکشهای ویژه مخازن بر روی عرشه.این کشتى ها مى توانند در عین حال چند محموله متفاوت را حمل کنند، و بخاطر آن ساخته شده اند که در سفر برگشت بدون بار نباشند. این نوع کشتى ضمن اینکه نفت و سنگ معدنى حمل مى کنند مى توانند انواع مختلف محمولات فله مایع را نیز حمل کنند.

۳- کشتی های نفتکش:

این کشتی ها برای حمل نفت و محمولات نفتی ساخته شده اند و سرعت بارگیری و تخلیه در این کشتی ها به دلیل استفاده از پمپ از کشتی های دیگر سریع تر است. کشتی نفت کش شناور ویژه ای است که برای حمل مقادیر بالای نفت طراحی شده است. به طور کلی دو نوع تانکر نفت وجود دارد، تانکر نفت خام و تانکر فراورده های نفتی.
سطح عرشه این کشتی ها از لوله ها و پمپ ها پوشیده شده است که مخصوص حمل و انتقال نفت خام هستند. نفتکش های جدید دارای پوشش های خاص برای جلوگیری از نشت نفت به آب دریا هستند. ظرفیت و اندازه این نفتکش ها متفاوت است ولی برای طبقه بندی آنها حدودی را تعریف کرده اند که بر حسب گنجایش نفت خام تقسیم بندی شده است.
• هندی سایز: بین ۱۰۰۰۰ تا ۳۰۰۰۰ تن
• هندی مکس: بین ۳۵۰۰۰ تا ۵۰۰۰۰ تن
• پانا مکس: بین ۵۵۰۰۰ تا ۷۵۰۰۰ تن
• افرا مکس: بین ۸۰۰۰۰ تا ۱۱۵۰۰۰ تن
• سوئز مکس: بین ۱۲۰۰۰۰ تا ۱۵۰۰۰۰ تن
• :Very Large Crude Carrier (VLCC)بین ۲۰۰۰۰۰ تا ۳۰۰۰۰۰ تن
• Ultra Large Crude Carrier (ULCC): بیش از ۳۰۰۰۰۰ تن که بزرگ ترین آن ۵۵۰۰۰۰ تن گنجایش دارد.

۴- کشتی های رو-رو:

این کشتی ها مجهز به سکوی مخصوص در قسمت جلو یا عقب یا پهلو به همراه رمپ برای تخلیه و بارگیری بوده که برای بارگیری وسایل نقلیه (حامل بار یا مسافر) مورد استفاده قرار می گیرند؛ این کشتی ها دارای طبقات مختلف و متحرک هستند تا از فضای آن حداکثر استفاده به عمل آید و وسایل نقلیه می توانند به طور مستقیم به این کشتی ها وارد و یا از آن خارج شوند. کالاهائى که کشتى هاى رو - رو حمل مى کنند عبارتند از:
محمولاتى که مستقلاً مى توانند بارگیرى و تخلیه شوند مانند کانتینرهاى مستقر بر روى تریلر، خودروهاى سبک و سنگین نظیر اتومبیل سواری، وانت، کامیون، اتوبوس،محمولاتى که با استفاده از تجهیزات ویژه جابه جا مى شوند مانند کانتینر، کالاهاى سنگین وزن و کالاهاى پالت شده.مسافرانى که معمولاً با اتومبیل خود سفر مى کنند. به این ترتیب این نوع کشتى ها مى توانند نقش پل ارتباطى میان کشورها را ایفاء نمایند.
درحال حاضر، ۴ دسته ی مشخص ازکشتی های RO-RO به شرح زیر وجود دارند :
الف RO-RO (های چند منظوره
ب RO-RO (های مجهز به جرثقیل
ج RO-RO (های حمل مسافر و کالا که به آنها RO-MAX هم گفته می شود.
د RO-RO (هایی که مختص حمل خودرو هستند و در صنعت خودروسازی برای واردات و صادرات مورد استفاده قرار می گیرند که به آنها PURE CAR CARRIERS هم می گویند.

۵- کشتی های کانتینر بر:

این کشتی ها برای حمل انواع محمولات با بسته بندی کانتینر ساخته شده اند، سهولت بارگیری و حمل کانتینرها امتیاز مهمی به حساب می آید. امروزه کانتینر توانسته است هم به جهت سهولت حمل و نقل و هم به جهت محافظت کالا و هم به لحاظ اقتصادى انقلابى در روش هاى حمل و نقل کالا ایجاد نماید. این مزایا به ویژه در حمل یکسره چشمگیرتر است. در حمل یکسره شرکت حمل کننده محموله را از فرستنده در مبداء (کارخانه یا انبار) تحویل گرفته و در مقصد به گیرنده کالا تحویل مى دهد. این روش اصطلاحاً Door to Door نامیده مى شود. از امتیازات دیگر کانتینر آن است که مى توان آن را با هر یک از وسائط نقلیه اعم از کشتی، کامیون یا راه آهن و حتى هواپیما حمل نمود.
در حال حاضر کشتی های کانتینر بر به ۶ گروه مجزا تقسیم می شوند:
الف) کشتی های تغذیه کننده (FEEDER) با ظرفیت بارگیری ۱۰۰ تا ۵۰۰ TEU
ب) کشتی های (FEEDER MAX) با ظرفیت بارگیری۵۰۰ تا ۱۰۰۰ TEU
ج) کشتی های (HANDY) با ظرفیت بارگیری۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ TEU
د) کشتی های (SUB PANAMAX) با ظرفیت بارگیری۲۰۰۰ تا ۳۰۰۰ TEU
ه) کشتی های (PANAMAX) با ظرفیت بارگیری حداقل ۳۰۰۰ TEU
و) کشتی های (POST PANAMAX) با ظرفیت بارگیری بیش از۴۰۰۰ TEU

۶- کشتیهای LNG

LNG حاصل فرایند میعان گاز طبیعی است که تنها در این صورت قابل حمل به بازارهای مصرف توسط کشتی های خاصی که به این منظور طراحی شده است، می باشد. پس از انتقال، این محصول در پایانه ها توسط سیستم های تبدیل، مجددا به حالت گاز درمی آید و در کشتی های دوجداره ای که برای جلوگیری از نشت یا شکست در حوادث طراحی شده اند، حمل می شود.

۷- کشتی های یخچالی:

جهت حمل کالا هایی همچون میوه، گوشت و مواد غذایی فاسد شدنی استفاده می گردد. دارای انبار هایی با سردخانه های مخصوص و با برودت های متفاوت، متناسب با مواد فاسد شدنی می باشند. بنادری که کشتی های یخچالی به آنها تردد می نمایند باید امکانات ساحلی لازم را داشته باشند. با ورود کشتی‌های کانتینری که قابلیت حمل کانتینر یخچالی را دارند تمایل بازار به سمت این کشتی ها جذب شده و نزول بیشتر بازار کشتی های یخچالی را باعث می شوند. در حال حاضر هیچ گونه سفارشی جهت ساخت کشتی های جدید از این دست وجود ندارد.

۸- لنج

گونه‌ ای از کشتی کوچک یا قایق بزرگ باری و مسافری است که در خلیج فارس و دریای عمان و اقیانوس هند دیده می‌شود. لنج‌ها بر پایه قایق‌های بادبانی رایج در خلیج فارس ساخته می‌شود ، با این تفاوت که به جای بادبان با موتور حرکت می‌کند. عرشه باز یا نیمه‌ باز دارد. از دهه ۱۹۵۰ میلادی موتور بنزینی یا دیزل برای پیشراندن لنج‌ها بکار رفت و امروز بیشتر لنج‌ ها موتور دارند.

۹- بارج به انگلیسی Barge

وسیله حملی آبی سطح مسطح می باشد که بیشتر برای جابجایی اشیاء سنگین و در مسافتهای کوتاه و معمولا در کانالها، دریاچه ها، خلیچ ها مورد استفاده قرار می گیرد.
بعضی از بارچ ها با نیروی محرکه خود حرکت می کنند اما بعضی دیگر به وسیله کشنده دیگر به حرکت در می آید که به این کشنده ها یدک کش می گویند. بعضی وقتها بارج ها را بهم متصل می کنند.

کشتی ها از نظر مسیر حمل به انواع ذیل طبقه بندی می گردند:
۱ ) کشتی های لاینر ( خطوط منظم ) : این کشتی ها در خطوط دریایی مشخص و با برنامه معینی فعالیت می کنند.
۲ ) کشتی های ترامپ ( خطوط نامنظم ) : این کشتی ها در خطوط معینی فعالیت نمی کنند و محموله ها را به هر نقطه ای که صاحب کالا بخواهد حمل می کنند.